تراژدی «یرموک»
نقش حماس و اخوان المسلمین
در بوجود آمدن فاجعه سوریه

یونگه ولت- ترجمه رضا نافعی

یرموک ، واقع در جنوب دمشق پایتخت سوریه، در روزهای گذشته، بدلیل جنگ شدیدی که در آنجا جریان دارد، مورد توجه و رسانه های بین المللی قرار گرفته است. تراژدی سوریه در سال 2011 آغاز شد. هنگامی که سازمان «حماس» تصمیم گرفت از قیام مسلحانه نیروهای اسلامی مانند سازمان اخوان المسلمین، علیه دولت سوریه حمایت کند. در آن زمان نزدیک به یک میلیون نفر در دمشق زندگی می کردند که 180 هزار نفر از آنها آوراگان فلسطینی بودند. آوارگانی که نامشان ثبت شده بود.

در بین فلسطینی ها گفتگوهائی آغاز شد که نخست جنبه سیاسی داشت. آنها که عضو یا هوادار فراکسیون حماس بودند خواستار شرکت در اعتراضات علیه پرزیدنت بشار الاسد شدند، باید یاد آور شد که حماس با صراحت خواستار توسل به اسلحه بود. دیگران، بویژه جوانان فلسطینی، که با خواستاران اصلاحات در سوریه همصدا بودند، در تظاهرات شرکت می کردند اما زمانی که مخالفان خواستار اشغال سوریه توسط نیروهای خارجی و ایجاد منطقه پرواز ممنوع و » ساقط کردن رژیم» شدند، خود را کنار کشیدند. گروه سوم از فلسطینی ها معتقد بودند که فلسطینی ها بعنوان » مهمان»باید به اصل» پرهیز از دخالت در امور داخلی کشوری که آنها را بعنوان «مهمان» پذیرفته متعهد بمانند. این گرایش هماهنگ با خط مشی PLO (سازمان آزدایبخش فلسطین) از زمان جنگ داخلی لبنان در سالهای 1985-2000 است.

اما بقول انور عبدالهادی نماینده PLO در گفتگو با نویسنده این مقاله؛ در آغاز سال 2014 ، حماس برای مناسبات برادرانه خود با اخوان المسلمین که در آن زمان در تونس، مصر، اردن و یمن درمسیر پیروزی «بهار عربی» در حرکت بودند، اهمیت بیشتری قائل شد تا برای علائق مشترک فلسطینی ها. بخشی از اعضای حماس به قاچاق اسلحه و پول در سوریه مشعول بودند و دیگران به گروههای مسلح پیوستند. از سوی دیگر «جبهه فلسطینی برای آزادی فلسطین» ( PFLP-GC) در کنار ارتش سوریه قرار گرفت. ارتش فلسطینی که در بخش فلسطینی نشین شهر یرموک – بطور رسمی موظف به حفظ امنیت بود سکوت اختیار کرد. اکثریت فلسطینی های سوریه – نامی که خود برای خود انتخاب کرده اند – مخالف قرار گرفتن در کنار شورشیان ضد دولت بودند.

در حال حاضر اکثر سوریائی های ساکن یرموک از ترس زد و خورد و آشوب خانه و زنگی خود را ترک می کنند تا در جائی دیگر محل امنی پیداکنند. در سال 2012 از رهبری حماس خواسته شد که شهر دمشق را ترک کند و آنها در آغاز آن سال به قطر رفتند ولی نیروهای مسلح آنها در سوریه ماندند.

در تابستان 2012 گروههای مسلح نقشه داشتند از جنوب بسوی دمشق حرکت کنند و پس از تسخیر پایتخت زمام قدرت را بدست گیرند. نقشه با قتل رهبران ارتش و برجستگان سازمان اطلاعات سوریه در انفجاری که روز 18 ژوئیه در دمشق صورت گرفت آغاز شد. روزنامه لبنانی السفیر روز 14 مارس 2015 به نقل از منابع دولتی فرانسه نوشت که اجرای نقشه انفجار که توسط سازمان های اطلاعاتی آمریکا و فرانسه و کشورهای همپیمان عرب کشیده و به اجرا گذاشته شد گام نخست برای اشغال نظامی سوریه بود.

بنظر طراحان راهبردی این نقشه و گروههای سهیم در عملیات نظامی زمینی –   یرموک مناسب ترین مسیر برای راه یافتن به مرکز شهر دمشق است. تنها مشکل مخالفت اکثریت سازمانهای فلسطینی بود که اجازه نمی دادند گروههای مهاجم از یرموک بگذرند. برخی از گروههای فلسطینی در اواسط ماه نوامبر 2012 با دریافت رشوه های کلان تغییر جبهه دادند و به نیروهای مسلحی پیوستند که در جنوب مستقر بودند. فقط طی چند ساعت صدها هزار نفر با اندک وسائلی در دست به دمشق فرار کردند که در فاصله پنج کیلومتری قرار داشت. اندک زمانی بعد ارتش سوریه آن بخش از شهر را محاصره کرد تا مانع پیشروی نیروهای مسلح بسوی دمشق گردد. در آن زمان فقط 80 هزار نفر غیر نظامی در یرموک ماندند، کسانی که یا بیمار بودند ، یا سالخورده و یا فقیر و یا کسانی که بستگان آنها بنحوی در استخدام گروههای مسلح بودند و یا نمی خواستند خانه و زندگی خود را رها کنند. در آغاز هنوز- برای رساندن مواد غذائی و یا رفتن به محل کار در مرکز دمشق – رفت و آمد به آن محله ممکن بود. تقریبا بدون وقفه مذاکراتی میان فراکسیونها PLO با گروههای مسلح در جریان بود که به آنها اجازه داده شود برای رسیدن به دمشق از آن محله عبور کنند.

گرچه ارتش سوریه به حملات خمپاره ای از بخش جنوبی پاسخ می داد ولی طبق قرارهای قبلی از ورود به اردوگاه یرموک خود داری می کرد. تعداد ساکنان غیر نظامی یرموک به 18 هزار نفر کاهش یافت، تا آن که ارتش محله را بکلی محاصره کرد. سازمان های امدادی بین المللی که برای رساندن کمک به اهالی خواستار راه یافتن به محله محاصره شده بودند، از محاصره شکایت می کردند. وقتی وضعیت انسانی در اردوگاه وخیم می شد نیروهای مسلح شورشی با آتش بس محلی موافقت می کردند. در این زمان ( 14-2013) جبهه النصرت بزرگترین سد کننده توافق برای آتش بس بود. چندین بار موافقت کرد که عقب بنشیند اما چند لحظه قبل از امضای توافقنامه، عکس آنرا انجام داد. این عمل یکبار دیگر در آغاز ماه جاری تکرار شد. قرار بود روز 9 آوریل توافقنامه ای برای عقب نشینی از یرموک، بزرگترین اقامتگاه فلسطینی های مقیم سوریه امضاء شود.

یرموک در آغاز محلی بود که در آن برای اقامت فلسطینی هائی که در سال 1948 مجبور به ترک فلسطین شده بودند، تعدادی چادر برپا شده بود. در 1987 این کمپ به اردوگاه پناهندگان تبدیل شد و سازمان ملل متحد آنرا به رسمیت شناخت. آن چادرها بتدریج تبدیل به آلونک و بعد خانه شدند. سوریائی هائی که از بخش های مختلف سوریه برای یافتن کار به دمشق می آمدند نیز در یرموک مستقر می شدند. ارتفاع ساختمان ها پیوسته بیشتر می شد. خانه سازی در فضائی کمتر از دو کیلومتر مربع پیوسته متراکم تر می شد. یرموک بعنوان بخشی از شهر تبدیل شد به مرکز دمشق. در 2010 یرموک یک منطقه اقتصادی پررونق شده یود.

کودکان فلسطینی که در مدارس سازمان کمک ها امدادی وابسته به سازمان ملل، در یرموک درس خوانده بودند اجازه داشتند در دانشگاههای سوریه تحصیل کنند. بسیاری از آنها از دولت هزینه تحصیلی دریافت می کردند تا بتوانند در خارج به تحصیل ادامه دهند. فارغ التحصیلان فلسطینی اجازه داشتند در سوریه بعنوان پزشک، مهندس و یا کارمند دولت مشغول به کار شوند، در حالی که در لبنان راه یافتن فلسطینی ها به بازار کار بسیار محدود بود.

یرموک «پایتخت فلسطینی ها» ی خارج از فلسطین بود. در یرموک سه خیابان سراسری اصلی هست که امروز تبدیل به خط جبهه شده اند. طبق ارقام رسمی سازمان ملل در سال 2010، 150 هزار پناهنده فلسطینی در یرموک به ثبت رسیده بودند.

در آغاز سال 2011 تعداد شمارش شده فلسطینی ها در سوریه به 526 هزار نفر بالغ شده بود. از آغاز جنگ قریب 50 درصد از- بقول خودشان-» فلسطینی های سوریائی» خاک سوریه را ترک کرده اند. امروز بسیاری از آنها در اردوگاههای پناهندگان در لبنان زندگی می کنند و یا دست به سفر خطرناک بسوی اروپا زدند. عده ای از آنها که تعدادشان مشخص نیست در دریای مدیترانه غرق شدند.

http://www.jungewelt.de/2015/04-15/018.php